“Boncuklu Tarla” İnsanlık Tarihine Işık Tutuyor

Mardin’in Dargeçit ilçesinin Ilısu Mahallesi’ndeki “Boncuklu Tarla” olarak anılan arkeolojik kazı alanındaki Neolitik Çağ’a ait buluntular, insanlığın binlerce yıllık geçmişine ışık tutuyor. 20 bin boncuğa rastlanan alanda yer alan ve 13 bin yıl öncesine ait olduğu düşünülen yapılar, bugüne dek insanlık tarihinin başladığı yer olarak değerlendirilen Göbeklitepe’den bin yıl geriye gidiyor. 

Mardin Müze Müdürlüğünce 2012 yılında yaklaşık 2,5 hektarlık höyükte başlatılan arkeolojik kazı çalışmalarında, Epipaleolitik dönemden Geç Çanak Çömlek Öncesi Neolitik dönem B evresine kadar geçen süreci içeren 6 tabaka tespit edildi ve yerleşmenin MÖ 13. binyıldan MÖ 8. binyılın sonlarına kadar kesintisiz iskân gördüğün ortaya çıktı. 

Kazılarda, ev tabanının altına dizleri karınlarına çekik ana rahmindeki biçimde yeniden doğuş inancı ile gömülmüş olduğunu sanılan erkek, kadın ve çocuk bireylerin gömüldüğü 69 mezar, 118 kişiye ait iskelet ile 4 steli bulunan ve Neolitik döneme ait olduğu tahmin edilen bir yapı ortaya çıkarıldı. Milattan önce 10 bin yılına ait, üç kere üst üste inşa edilmiş olan kamusal yapının önemli bölümünü açığa çıkaran bilim insanları, yapıda stelleri, payandaları ve kolonları da tespit etti.  

İskeletler üzerinde 20 bin boncuk bulundu

İskeletlerin yer aldığı mezarda Neolitik dönemde yaşayan toplulukların geleneklerini anlatan serpantin, kireçtaşı, klorit, kumtaşı, kemik, obsidyen, fosfat, bakır, malakit ve değişik çay taşları kullanılarak yapılan boğa, geyik, leopar, yılan, akrep ve yaban keçisi gibi çeşitli şekillerde yaklaşık 20 bin boncuk ile kemer ve tokaları, kemik kakmalı süs eşyası, düğme, küpe ve değişik süs eşyaları bulundu. Ulaşılan 20 bini aşkın boncuğun daha çok süsleme amaçlı olduğu ve bölgede 12 bin yıl önceden bu yana süsleme yapıldığı düşünülüyor.

Buluntular, Boncuklu Tarla’nın Mardin yöresinin Çanak-Çömleksiz Neolitik dönem açısından günümüze kadar tespit edilen ilk yerleşim yeri olduğunu gösterirken, Yukarı Dicle bölgesi ile Kuzey Mezopotamya Neolitikleşme süreci üzerine önemli bilgilere ulaşılmasını sağladı.

Kocaeli Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ayşe Tuba Ökse başkanlığında 2012 yılında başlayan ve Mardin Artuklu Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Doç. Dr. Ergül Kodaş’in bilimsel danışmanlığında sürdürülen kazılarda, bazı yapılar günümüzden 13.000 yıl öncesinde yapıldığını düşünülüyor. Yukarı Dicle Vadisi’nde kalıcı yerleşmelerin ilk örneklerinde olan Boncuklu Tarla ve Körtik Tepe’deki bu tür yapıların, Göbeklitepe’den 1.000 yıl daha eski olduğu değerlendiriliyor.

Kazılarda, avcı toplayıcı toplulukların yerleşik hayattan üretici topluma geçiş aşamasına dair önemli bilgiler elde eden bilim insanları, buğdayın ve arpanın ıslahı;  keçi ve koyunun evcilleştirilmesi sürecine dair bulgular ile avcı toplayıcıdan yerleşik hayata, yerleşik hayattan da besin üretimine geçen topluma dair çok önemli bilgilere de ulaştı. 

Boncuklu Tarla’ya ait buluntular gerekli temizleme, dokümantasyon ve fotoğraflama işleminin ardından Mardin Müze müdürlüğünde koruma altına tutuluyor. 

Tarih boyunca Sümer, Akad, Babil, Hitit, Asur, Urartu, Roma, Abbasi, Selçuklu ve Osmanlı’nın aralarında yer aldığı 25 medeniyete ev sahipliği yapan alandaki kazılar, “Ilısu Barajı ve HES Projesi Etkileşim Alanında Kalan Kültür Varlıklarının Belgelenmesi ve Kurtarılmasına Yönelik Çalışmalar” kapsamında başlatılmıştı.